Gebe ve Doğum Yapan İşçilerin Hakları Neler?

4857 sayılı İş Kanununda  ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda  ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerde gebe ve emziren işçilerin çalışma koşulları, analık izni, emzirme izni ve muayene izni düzenlenmiştir. Ayrıntılarını açıklayalım.

Gebe ve Emziren İşçilerin Çalışma Koşulları

1- Gece çalışması

Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz(1).

2- Çalışma saatleri

Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Bu işçiler günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamayacağı için denkleştirme esasına göre çalıştırma uygulaması da bunlar hakkında uygulanamaz.

Gebe Ve Emziren İşçilerin İzinleri

1- Analık izni

Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Yukarıda öngörülen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporunda belirtilir.

2- Ücretsiz İzin

İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hesabında dikkate alınmaz(2).

3- Gebe İşçinin Muayene İzni

Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir. Bu iznin süresini muayene ve tetkikler belirler. İşveren, istediğim saatin veya günün dışında hastaneye veya doktora gidemezsin şeklinde işçiye zorlamada bulunamaz.

4- Emzirme izni

Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz.

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Kadın işçi, çocuğunu işyerinde oluşturulan kreş vb. yer yok ise aynı zamanda evi de işyerine uzak ise 1.5 saatlik süt iznini kullanmada sorunlar yaşayabilir. Çocuğun bulunduğu yerin işyerine uzak olması durumunda emziren işçi 1.5 saatlik süt iznini kullanma hakkını işin bitiminde işyerinden 1.5 saat önce ayrılarak kullanması veya öğle arası dinlenmesi ile birleştirerek kullanması işçi açısından zaman darlığını ortadan kaldıracaktır.

Doğum İzni Süresi İçerisinde İşten Çıkarılan İşçilerin Hakları

1-Kıdem tazminatı ödenmesi

Doğum izni kullanan bir işçinin iş sözleşmesi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı olmayan bir sebepten dolayı feshedilmişse ve işçinin de çalışma süresi bir yıl ve üzerinde ise işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

2- İşe İade Edilme

İşçinin kıdem süresi 6 ay ve üzerinde ise iş sözleşmesi belirsiz süreli ve işyeri iş güvencesi kapsamında bir yer ise işçi bir ay içerisinde işe iade edilmek için arabulucuya başvurup anlaşma sağlanamaması halinde de işe iade davası açabilir.

3-Eşit Davranmama Tazminatı

Mevzuata göre, işveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz. İşveren işçiyi doğum yapmasından dolayı veya gebe kalmasından dolayı işten çıkarmış ise işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki tazminat talep edebilir. Bu tazminat, ihbar ve kıdem tazminatından ayrı bir tazminattır.